Grondwater
Wat is het probleem?
Heel wat landbouwteelten en natuurlijke habitats worden beïnvloed door de stand van het freatisch grondwater. Zowel te hoge als te lage grondwaterstanden kunnen het geschikt teeltareaal en het voorbestaan van die habitats bedreigen. Te lage grondwaterstanden kunnen ook bestaande waterwinningen uit grondwaterlagen met diverse toepassingen (bv. irrigatie in akker- en tuinbouw, drenken van vee of drinkwaterproductie) in de problemen brengen.
De recente warme en droge periodes hadden een nooit geziene impact op de freatische grondwaterstanden. De klimaatverandering zal die impact nog doen toenemen.
Bekijk grondwater op kaart in de impacttool »
Wat voorspellen de klimaatscenario's?
Door de hogere neerslag in de wintermaanden zullen de hoogste grondwaterstanden licht toenemen tegen 2050. De lagere neerslag in de zomermaanden, in combinatie met de verhoogde verdamping (evapotranspiratie) onder invloed van hogere temperaturen, zorgen daarentegen voor een sterke daling van de laagste grondwaterstanden in de zomermaanden. Omdat de daling van de grondwaterstanden in de zomermaanden sterker is dan de stijging van de grondwaterstanden in de wintermaanden, valt een netto daling van de (jaar)gemiddelde grondwaterstand te verwachten op de meeste plaatsen in Vlaanderen.
Figuur: Effect van klimaatverandering op niveau van de laagste grondwaterstand (GLG) en het aantal dagen met lage grondwaterstanden (< 5de percentiel) in een gemiddeld jaar in Vlaanderen (hoog-impact klimaatscenario vergeleken met huidig klimaat)
De drogere en warme zomermaanden beïnvloeden niet enkel de grondwaterstanden, maar zorgen ook voor een sterke toename van het aantal droge dagen (dagen waarop grondwaterpeil onder een kritische drempelwaarde duikt, nl. beneden 5 % laagste grondwaterstanden in het huidig klimaat) in een gemiddeld jaar.
In de extreem droge jaren (terugkeerperiode 25 jaar) staat het grondwater sowieso al erg laag en is de bijkomende daling beperkt. Maar de frequentie van zulke extreem droge jaren neemt bij verdere klimaatverandering wel sterk toe: we krijgen dus vaker extreem lage grondwaterstanden maar de diepte van deze extremen neemt niet meer sterk toe. De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar tegen 2030 maar nemen duidelijk toe verder in de tijd.
Onderstaande kaart toont dat sommige regio’s meer kwetsbaar zijn dan andere. Een beperkt aantal regio’s vertoont zelfs evoluties die naar netto stijgende grondwatertafels kunnen gaan. Locaties met een dunne watervoerende laag, ondiepe grondwaterstanden en een beperkte zijdelingse aanvoer blijken gevoeliger voor verdroging door toedoen van klimaatverandering. Het IJzerbekken bijvoorbeeld laat de sterkste dalingen van de gemiddelde laagste grondwaterstanden zien, en ook een sterke toename van het aantal droge dagen en de frequentie van extreem lage grondwaterstanden. Ook het noordelijk Maasbekken kleurt op de meeste kaarten rood. Daar staat tegenover dat locaties met een dikke watervoerende laag en diepe gemiddelde grondwaterstanden net een vernatting kennen en een afname van het aantal droge dagen. Omwille van het hoge bufferend vermogen van die watervoerende laag en de dikke onverzadigde zone (grote afstand tot het bodemoppervlak) zal daar vooral de stijging van de neerslag in de wintermaanden leiden tot hogere grondwaterstanden (groen en blauw in onderstaande kaart).
Figuur: Daling van de gemiddelde laagste grondwaterstand (GLG) tegen 2050 onder een hoog-impact klimaatscenario vergeleken met het huidig klimaat.
Wat is de impact van wijzigende grondwaterstanden bij klimaatverandering?
Wanneer de grondwaterstanden wijzigen onder invloed van klimaatverandering, kan dit heel wat negatieve gevolgen hebben. Zo blijkt dat de wijzigende grondwaterstanden een potentiële impact hebben op de gewasopbrengst op bijna 10 % van het landbouwareaal in 2030, vergeleken met de huidige situatie. Dit aantal stijgt naar ongeveer 30 % tegen 2100. Deze potentiële impact is relatief gezien het grootst op het areaal aardappelen, groenten, kruiden en sierplanten, voedergewassen en grasland. Die teelten hebben een relatief beperkte worteldiepte.
Figuur: Potentiële impact van wijzigende grondwaterstanden onder invloed van klimaatverandering op landbouw, natuur (GWATES) en waterwinningen in Vlaanderen (hoog-impact klimaatscenario vergeleken met huidig klimaat)
Bekijk grondwater op kaart in de impacttool »
Hoe kan je de impact van klimaatverandering verminderen of voorkomen?
Kies met de plantool de maatregelen die het grootste effect hebben voor je volledige gemeente of tot op wijkniveau. Start de plantool »
Voeg tijdens de ontwerpfase van projecten klimaatadaptieve maatregelen toe en bereken hoe het project de buurt klimaatbestendig maakt. Start de projecttool »
